Lista katyńska obejmująca trzemesznian, ofiary mordów sowieckich, osoby urodzone bądź zamieszkałe na terenie gminy Trzemeszno

Szanowni Państwo!

Poniższe zestawienie, mając świadomość nadal niekompletne stąd wymagające uzupełnień, stanowi pierwszy propozycjonalny zbiór trzemeszeńskich ofiar mordów sowieckich dokonanych na oficerach polskich wziętych do niewoli po 17 września 1939 roku. Solidaryzując się z ogólnopolskim upamiętnieniem ofiar w przypadającą w 2020 roku 80. rocznicę zbrodni sowieckich, sporządzono listę przyjmując jako kryterium bycie mieszkańcem lokalnej społeczności.

Lista katyńska obejmuje ofiary mordów sowieckich w obozach i miejscach kaźni na obywatelach Trzemeszna, miasta przynależnego do ówczesnego powiatu mogileńskiego. Trzemesznianami rozumieć należy osoby urodzone bądź zamieszkałe przed wojną w Trzemesznie – obwód miejski podległy burmistrzowi, urodzone bądź zamieszkałe na terenie gminy Trzemeszno ówcześnie będącej obwodem wiejskim podległym wójtowi. Przyjęte ramy publikowania imiennych świadectw uzupełniono o osoby swoje życie wiążące z Trzemesznem. Dotyczy to zamieszkania czasowego z tytułu wykonywania pracy sezonowej. Wiązaniu się z miejscem pobytu sprzyjał fakt pobierania nauk.

Zbiór nie obejmuje pomordowanych przez sowietów uczniów i absolwentów szkół będących mieszkańcami innych miast i miejscowości, którzy po ukończeniu nauki szkolnej powrócili w rodzinne strony. Nie obejmuje także osób, które z ważnych sobie powodów przebywały tu okresowo, po czym miasto przed wojną opuściły.

Kwerendę oparto o krytyczne analizy dostępnych lokalnie źródeł, opublikowanych drukiem opracowań książkowych, na zestawieniach publikowanych wirtualnie na stronach internetowych. Przyjęto zasadę weryfikacji danych przez porównanie przynajmniej dwóch niezależnych źródeł.

Zachęcam Państwa do sięgania do domowych archiwów, rodzinnej pamięci pokoleniowej i uzupełnianie poniższego zestawienia. Ocalmy pamięć bestialsko pomordowanych przez sowietów uczestników wojny obronnej 1939, bohaterów, Naszych bliskich, którzy oddali życie dla Ojczyzny.

Ppor. rez. Józef Czerwiński – urodzony 19 kwietnia 1890 r. w Krzepiszewie profesor gimnazjalny, nauczyciel w Trzemesznie i Ostrowie Wielkopolskim. Zapisano w rejestrze śmierci datę 29 kwietnia 1940 r., którą należy przyjąć. Akt sporządzono w Trzemesznie po wojnie. Odrzucić powinniśmy adnotację miejsca, jakoby zmarł na Kołymie. Mało prawdopodobne by odtransportowano polskiego oficera więzionego w Starobielsku, a jego data śmierci była zbieżna z mordami katyńskimi.

Polskiego jeńca wojennego przetrzymywano w obozie w Starobielsku od jesieni 1939 r. Pobyt potwierdza list współwięźnia Feliksa Błoja wysłany 20 stycznia 1940 r. Nazwisko Czerwiński odnajdujemy na liście NKWD pozycja nr 3677 i w bazie Wojskowego Biura Historycznego pod sygn. I.481.C.7231. Dlatego przyjąć należy pogląd dokonania na ppor. rezerwy wyroku strzałem w tył głowy, zaś miejscem kaźni wskazać sam Charków, być może nieodległe Piatichatki.

Por. rez. Franciszek Ksawery Czułkowski – urodzony 29 listopada 1892 r. w Nakle, syn Franciszka i Anastazji z domu Stejka. Walczył w I wojnie światowej, powstaniu wielkopolskim i wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Absolwent gimnazjum w Nakle i szkoły gorzelnictwa w Barcinie w okresie międzywojennym przeniósł się i zamieszkał w Trzemesznie. Żonaty z Ireną Kuleszą, miał 2 synów, Mieczysława i Stefana. Przydzielony do Składnicy Materiału Intendenckiego Nr 7, uczestniczył w wojnie obronnej 1939, aresztowany po 17 września 1939 r., został zamordowany w kwietniu 1940 r. Jak miejsce straceń wskazano Las Katyński. Na liście Wojskowego Biura Historycznego sygn. I.481.C.7660.

Fot. źródło: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2000, s. 96.

Por. Florentyn Dabiński – urodzony 17 października 1897 r. w Trzemesznie, syn Leona Wojciecha i Marii z domu Burian. Był żonaty, miał troje dzieci, córkę Barbarę i synów Zygmunta i Andrzeja. Jako żołnierz zawodowy służył w wojsku polskim od 1919 r. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. dowodził plutonem ułanów. Po ukończeniu w 1921 r. Centrum Wyszkolenia Kawalerii przeniesiony został do 18 pułku ułanów w Grudziądzu. Otrzymał awans do stopnia porucznika. Służbę czynną pełnił do 1937 r. Został przeniesiony w stan spoczynku z przydziałem mobilizacyjnym do Okręgu Korpusu VIII w Toruniu. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Pasją Florentyna Dabińskiego była hodowanie drobnego inwentarza. Po przeniesieniu do rezerwy został inspektorem hodowli Pomorskiej Izby Rolniczej. Wybuch wojny zastał go w Toruniu. Wnuk Stefana Jagodzińskiego podkomendnego por. Dabińskiego wspomina:

... we wrześniu 1939 roku w momencie pojmania do niewoli sowieckiej. Na wielkiej polanie, gdzie spędzano wszystkich polskich żołnierzy dziadek rozpoznał por. Dabińskiego. On także rozpoznał dziadka. Rozmawiali ze sobą. Dziadek spytał się czy jeszcze w służbie. Porucznik odpowiedział, że tak. Potem, gdy rozdzielano oficerów od żołnierzy porucznik wziął pod rękę jeszcze jednego oficera i odeszli w miejsce wyznaczone dla oficerów.

(Relacja z pojmania do niewoli, Florentyn Dabiński, dodane przez Wojciech Laskowski, 3 kwietnia 2017 r., https://www.ogrodywspomnien.pl/indeks/showd/3420#wspo).

Wzięty do sowieckiej niewoli po 17 września 1939 r., został zamordowany w Katyniu w 1940 r.

Ppor. rez. Włodzimierz Dominik Grzeszkowiak – urodzony 4 sierpnia 1909 r. w Kwieciszewie, syn Edmunda i Julianny z domu Cegieł, absolwent gimnazjum w Trzemesznie, matura 1929 r., kurs podchorążych rezerwy piechoty ukończył w 1933 r. Po ćwiczeniach rezerwy w latach 1933, 1934, 1937, 1938-1939 awansowany na podporucznika rezerwy piechoty. Był wojewódzkim instruktorem pożarnictwa. Zmobilizowany we wrześniu 1939 r., aresztowany przez sowietów po 17 września, został zamordowany w 1940 r. w Charkowie. Na cmentarzu wojennym Ofiar Totalitaryzmu na Piatichatkach, osadzie w pobliżu Charkowa.

Por. rez. Józef Jakubiak – urodzony 12 lipca 1895 r. w Milejowie, powiat piotrkowski, syn Franciszka i Józefy z Suwartów. Członek POW w powstaniu wielkopolskim. Podczas wojny polsko-bolszewickiej(?) służył w szpitalach wojskowych w Piotrkowie Trybunalskim, Kielcach i 301 szpitalu polowym. Pełnił także obowiązki lekarza Grupy Artyleryjskiej przyczółka mostowego Borysów. Ukończył medycynę na wydziale lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego i w 1925 r. obronił tytuł doktora wszech nauk lekarskich. Awansowany na porucznika ze starszeństwem od 2 stycznia 1932 r. Otrzymał przydział do 8 Szpitala Okręgowego, a następnie przeniesiony do rezerwy. Ćwiczenia wojskowe odbył w 1931 i 1935 r.

Fot. za https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/ (dostęp 5.03.2020)

Był doktorem medycyny w Ubezpieczalni Społecznej w Łodzi. Jako lekarz przed wojną mieszkał i pracował w Trzemesznie, chociaż biogramy faktu nie podają. Porucznik służby zdrowia rezerwy zmobilizowany we wrześniu 1939 r. skierowany został do 11 szpitala ewakuacyjnego. Po wkroczeniu sowietów po 17 września został aresztowany i zamordowany w 1940 r. w Charkowie.

Ppor. Edmund Kaźmierski – urodzony 4 grudnia 1881 r. w Trzemesznie, syn Stanisława i Marii. Uczestnik I wojny światowej, powstania wielkopolskiego 1918-1919 i wojny polsko-bolszewickiej 1920. Awansowany 1 kwietnia 1921 r. do stopnia podporucznika. Administrator majątku na Kujawach. Zakupił własny majątek w Wełpinie. Poślubił Marię Umińską, miał syna Krzysztofa. W wojnie obronnej 1939 podporucznik pospolitego ruszenia. Po 17 września 1939 r. został aresztowany przez sowietów. Zamordowany w Katyniu strzałem w tył głowy 4 kwietnia 1940 r.

Kpt. Bronisław Kwiatkowski – urodzony 13 sierpnia 1897 r. w Trzemesznie, syn Jakuba i Teofili z domu Krajniewska. Uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej 1920, w latach 1921-1937 w służbie zawodowej 56, następnie 45 pułku piechoty, batalion „Suwałki” Korpusu Ochrony Pogranicza, polskiej formacji wojskowej powołanej w 1924 r. do ochrony naszej wschodniej granicy przed zbrojnymi oddziałami dywersyjnymi przerzucanymi przez sowieckie służby specjalne. Awans na kapitana piechoty otrzymał ze starszeństwem od 19 marca 1937 r., w maju przeniesiony na kierownika referatu spraw podoficerskich w Dowództwie KOP. Uczestnik wojny obronnej 1939. Walczył w składzie Grupy Operacyjnej KOP gen. Orlik-Ruckemana. Po 17 września 1939 r. wzięty przez sowietów do niewoli.

Fot. za https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/ dodał Andrzej Jaśkiewicz (dostęp 5.03.2020)

Osadzony w Starobielsku. Zamordowany w 1940 r. w Charkowie. Spoczywa na cmentarzu wojskowym Ofiar Totalitaryzmu na Piatichatkach.

Ppor. Stanisław Majcherkiewicz – urodzony w 1898 r., sędzia w Trzemesznie, podporucznik, zamordowany w obozie Równe (Ukraina) w 1940 r.

Por. Władysław Mikulski – urodzony 2 października 1885 (1895?) r. w Trzemesznie, syn Michała i Rozalii, urzędnik bankowy, porucznik. Uczestnik wojny obronnej 1939, po 17 września aresztowany przez sowietów. Zamordowany w 1940 r., Charków, spoczywa na cmentarzu wojskowym Ofiar Totalitaryzmu na Piatichatkach.

Nadkomisarz Jan Mularczyk – urodzony 17 listopada 1892 r. w Trzemesznie, syn Franciszka i Antoniny z domu Pakulskiej. Funkcjonariusz państwowy. W latach 1933-1936 komendant Okręgu „Gdynia”. Nadkomisarz Straży Granicznej w Bydgoszczy, od września 1939 r. p.o. oficera inspekcyjnego komendy Okręgu „Bydgoszcz”. Po 17 września 1939 r. aresztowany przez sowietów, więziony w Ostaszkowie i w 1940 r. zamordowany. Miejsce kaźni Twer. Przewieziony i pogrzebany w zbiorowej mogile nieopodal Miednoje.

Kpt. Roman Skornia – urodzony w 1895 r. w Trzemesznie, powstaniec wielkopolski, kapitan, zamordowany Charków 1940.

St. post. Jakub Szygenda – urodzony w Przyjmie, miejscowość koło Ławek w 1891 r., starszy posterunkowy policji w Zdołbunowie. Wzięty do niewoli przez sowietów po 17 września 1939 r., zamordowany w Miednoje w 1940 r.