Prahistoria
Procesy osadnicze mikroregionu trzemeszeńskiego położonego we wschodniej partii Pojezierza Gnieźnieńskiego od starożytności są wiązane z przemianami kulturowymi zachodzącymi w Wielkopolsce. Najstarsze ślady bytności grup ludzkich sięgają od 10 do 9 tysięcy lat przed Chrystusem, okresu schyłkowego paleolitu, co potwierdzają zabytki odkryte w tej części regionu. Podstawą utrzymania ludzi było myślistwo i rybołówstwo. W epoce polodowcowej około 6 do 3,5 tysięcy lat przed Chrystusem nastąpiło ocieplenie klimatu. W miejsce reniferów pojawiły się jelenie, sarny i dziki. Obok myślistwa i rybołówstwa rozwinięto zbieractwo roślin jadalnych. Okres środkowej epoki kamienia cechuje wytwarzanie przez ludzi podręcznych narzędzi krzemiennych.
W pobliżu Trzemeszna odkryto stanowiska w Jankowie Dolnym i Popielewie. Młodszą epokę kamienia (neolit), datowaną na 4,3 do 1,8 tysiąca lat przed Chrystusem, cechuje rozwój społeczno-gospodarczy polegający na przekształcaniu przez człowieka naturalnego środowiska. Migracje spowodowały krystalizowanie się kultur pucharów lejkowatych, amfor kulistych i w drugiej połowie 3 tysiąclecia przed Chrystusem kultury ceramiki sznurowej.
Odkryto stanowiska tych kultur: na wschód od Trzemeszna, Ostrowite Trzemeszeńskie i Jerzykowo, na północny wschód Popielewo i Zieleń, na północ Jastrzębowo i Wydartowo.
Ponowny wzrost zasiedlenia okolicy nastąpił około 1300 roku przed Chrystusem. Doszło do powstania kultury łużyckiej. Zauważamy zwyczaj palenia ciał i składania popielnic w jamach grobowych. Plemiona tworzyły większe zespoły osadnicze, rozpoczął się początek epoki żelaza i chociaż większość zamieszkiwała osady otwarte, budowano grody. Zajmowano się rolnictwem i hodowlą.
Odkryto ślady osadnictwa nieopodal Trzemeszna, Ostrowitego Trzemeszeńskiego i miejscowości Zieleń. Po zaniku kultury łużyckiej nastąpił wzrost zaludnienia w okresie przedrzymskim około 250 do 100 lat przed Chrystusem. Kultura przeworska przetrwała do V wieku. Zajmowano się uprawą ziemi przy wykorzystaniu narzędzi rolnych i produkcją rzemieślniczą. Do nierzadkich znalezisk należą rzymskie monety, jak znaleziony w Słowikowie skarb denarów. Ceramikę rzymską znaleziono w Lubiniu, a w Kruchowie odkryto cmentarzysko kultury wielbarskiej.
