ks. Kazimierz Zimmermann

Ksiądz doktor Kazimierz Zimmermann, socjolog, teoretyk myśli chrześcijańsko-społecznej i działacz społeczny urodził się w Trzemesznie 25 stycznia 1874 roku. Rodzicami byli Jan Zimmermann, miejscowy lekarz, powstaniec styczniowy, emisariusz komitetu powstańczego do Francji, Włoch i Galicji, i Helena z domu Malczewska. Dziadek Augustyn Zimmermann był osiadłym w Trzemesznie Niemcem, a Polakiem z wyboru. Jako nauczyciel gimnazjum trzemeszeńskiego pozostawił po sobie wdzięczną pamięć wykutą w kamieniu cmentarnym. Teodor Żychliński napisał o nim, że chociaż „zatrącał w mowie z niemiecka, przecież w domu jego wyłącznie po polsku mówiono i obyczaj był w nim czysto polski” (Żychliński, Wspomnienia z 1863, 1888). W powstaniu styczniowym wzięło udział pięciu synów Augustyna. Dwóch z nich oddało życie dla sprawy. Natomiast dziadek ze strony matki Adolf Skarbek Malczewski był pułkownikiem w powstaniu listopadowym, a podczas Wiosny Ludów 1848 roku dowodził oddziałem kawalerii.

Kazimierz uczęszczał do polskiej szkoły elementarnej. Gdy miał dziewięć lat zmarł mu ojciec. Półsierota kontynuował naukę w trzemeszeńskim progimnazjum. Ukończył je w 1889 roku. Następnie poszedł do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie złożył egzamin dojrzałości. Dalszą edukację związał ze stanem kapłańskim. Podjęte studia filozoficzno-teologiczne odbył kolejno w Poznaniu, Gnieźnie i Würzburgu w Bawarii. Święcenia kapłańskie przyjął 13 marca 1897 roku i skierowany został na wikariat do Tarnowa Podgórnego. Niezadługo otrzymał probostwo, godność prałata, a w latach 1902-1910 był kanonikiem kolegiaty poznańskiej. Za zgodą arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego Floriana Stablewskiego podejmował prace społeczne. Redagował dwutygodnik „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny”, współpracował z „Kurierem Poznańskim”, zamieszczał artykuły w „Ateneum Kapłańskim” i „Przeglądzie Kościelnym”. Był sekretarzem Wydziału Historyczno-Literackiego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz wiceprezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych.

Do podjęcia studiów na kierunku społeczno-ekonomicznym Uniwersytetu w Monachium zainspirował go patron spółek zarobkowych ksiądz Piotr Wawrzyniak. Rozprawę doktorską o Banku Przemysłowców w Wielkopolsce obronił w 1907 roku. Otrzymał stopień naukowy doktora. Wygłaszał wykłady dla społeczności prowincji poznańskiej. Wspólnie z księżmi Wawrzyniakiem i Adamskim uczestniczył w kursie zorganizowanym w Warszawie, gdzie propagował idee katolicyzmu społecznego.

W 1910 roku objął nowoutworzony wydział katedry socjologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Decyzja ta spotkała się ze sprzeciwem części młodzieży zafascynowanej ruchem socjalistycznym. Domagano się usunięcia księdza Zimmermanna, odłączenia od uczelni kierunków wyznaniowych i zniesienia nabożeństw inaugurujących rok akademicki. Władze uniwersyteckie odrzuciły protest, konflikt się zaostrzył, i w rezultacie tego bojkotowanie wykładów weszło do porządku życia uniwersyteckiego. Konflikt nazwano „zimmermanniadą”. Ksiądz niezłomnie głosił prymat postaw społeczno-katolickich. Od 1911 roku sytuacja się ustabilizowała, a ksiądz już bez zakłóceń wygłaszał wykłady.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie ksiądz Zimmermann utworzył w 1919 roku Wydział Teologiczny i wykładał myśl chrześcijańsko-społeczną. W 1922 roku powrócił do Krakowa, a w latach 1922-1923 pełnił funkcję Dziekana Wydziału Teologicznego. Włączył się w ruch Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich na Górnym Śląsku. W 1924 został rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Znaczącymi pracami księdza dr Kazimierza Zimmermanna były m.in., wydane w 1906 roku „Kilka zdań o potrzebie działalności społecznej duchowieństwa”, w 1907 roku „Bank Przemysłowców”, w 1908 roku „Znaczenie stanu robotniczego dla społeczeństwa i Kościoła w Polsce”, w 1909 roku „O warunkach powstania i rozwoju katolickich towarzystw robotniczych” oraz „Powstanie i rozwój spółek zarobkowych i gospodarczych w W.[ielkim] Ks.[ięstwie] Poznańskim”, w 1911 roku „Ks. Piotr Wawrzyniak”, w 1915 roku dwutomowe dzieło „Fryderyk Wielki i jego kolonizacja”, w 1917 roku „Udział duchowieństwa w pracy społecznej”. Publikacje te wydała oficyna w Poznaniu.

Odszedł nagle 6 kwietnia 1925 roku w Krakowie. Jego prochy złożono na cmentarzu parafialnym w Trzemesznie. Na froncie rodzinnego grobowca, który znajduje się w sektorze E cmentarza przy wejściu głównym, umieszczono wykonany w Wiedniu portret księdza Kazimierza Zimmermanna.

Oprac. dr Andrzej Leśniewski