Trzemeszeńska lista uczestników walk o niepodległość w 100. rocznicę Bitwy na przedpolach Warszawy #82

Pamięci bohaterów poległych i zmarłych w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 oraz walczących na kresach wschodnich 1919-1921. Lista uczestników walk o niepodległość nie pretenduje do całościowej. Zestawienia alfabetycznego na podstawie ksiąg metrykalnych i zasobów Muzeum Regionalnego w Trzemesznie dokonał dr Andrzej Leśniewski.

Pułkownik Bolesław Wojciech Jan Zawalicz-Mowiński, urodzony 5 czerwca 1903 roku w miejscowości Skrzeszewo powiat Kartuzy na Pomorzu, syn ziemianina Alojzego Stefana i Anny z domu Deskowskiej-Skoroszewskiej. Dorastał w majątku rodziców. Czternastolatek włączył się w walkę konspiracyjną Polskiej Organizacji Wojskowej we Włocławku. Wykonywał zadania łącznika w powiatach toruńskim i chełmińskim. Był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej 1920. Szesnastolatek ochotniczo przystąpił do szwadronu 1 pułku ułanów krechowieckich w marcu 1920 roku. Trzy miesiące później zdawał w Toruniu maturę. By móc do niej przystąpić poprosił o urlop z wojska. Siedemnastolatek powrócił do wojska. Od 10 czerwca do 17 listopada 1920 roku walczył w 25 pułku ułanów. Rannego przewieziono do Skrzeszewa, gdzie pod opieką matki powrócił do zdrowia. Jesienią 1920 roku podjął studia na Uniwersytecie Poznańskim, które kontynuował na Uniwersytecie w Królewcu. Z powodzeniem przeplatał czas nauki i służby wojskowej. Od 1 października 1923 roku odbywał roczną służbę wojskową w 9 pułku strzelców konnych i 5 stycznia 1924 roku awansowany na starszego strzelca. Do 6 lipca był podchorążym, słuchaczem Szkoły Podchorążych Kawalerii w Suwałkach. Po awansie do stopnia plutonowego podchorążego został 30 września 1924 roku przeniesiony do rezerwy. Przerwane w Królewcu studia ukończył w 1926 roku z tytułem inżyniera rolnictwa. Awans do stopnia wachmistrza podchorążego otrzymał po ćwiczeniach rezerwy odbytych od 1 lipca do 27 września 1926 roku na stanowisku dowódcy plutonu, 1 szwadron 9 pułku strzelców konnych. Ponownie powrócił na studia i obronił dysertację doktorską otrzymując stopień naukowy doktora inżyniera rolnictwa. Jesienią 1927 roku odbył ćwiczenia wojskowe doskonaląc umiejętności teoretycznego i praktycznego dowodzenia plutonem. Awans na pierwszy stopień oficerski na podporucznika rezerwy kawalerii otrzymał, jak zapisano w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych, ze starszeństwem od 1 stycznia 1928 roku. Rodzinne Skrzeszewo opuścił w 1929 roku. Nabył majątek Kierzkowo w gminie Trzemeszno. Gospodarzył wzorcowo. Ponownie podzielił czas, tym razem między obowiązkami zarządcy majątku, odbywaniem ćwiczeń wojskowych i pracą społeczną. W latach 1931 – 1934 ukończył kursy oficerskie pionierów i słuchaczy Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie. W grudniu 1934 roku założył na terenie Trzemeszna organizację rezerwistów nazwaną Koło Związku Rezerwistów Trzemeszno-wieś i był jej komendantem. Do wybuchu wojny osiągał nieprzeciętne wyniki w wyszkoleniu wojskowym rezerwistów i przedpoborowych. Po sześciotygodniowym kursie na dowódców szwadronów rezerwy w 9 pułku 17 Dywizji Piechoty otrzymał awans do stopnia porucznika rezerwy. Został dowódcą szwadronu kawalerii dywizyjnej, tzw. Krakusów. Angażował się w działalność Sekcji Trzemeszno Związku Oficerów Rezerwy. Jesienią 1937 roku współtworzył tygodnik „Kosynier”, pismo, którego nazwy był pomysłodawcą. Od 1937 do 1939 roku był wójtem na obwód Trzemeszno-wieś. Podjął plany budowy nowej siedziby wójtostwa, obecnie gmach urzędu przy ul. Dąbrowskiego 2. W pierwszych miesiącach 1939 roku skierowany do służby wojskowej odbył szkolenie, po którym otrzymał przydział pełniącego obowiązki dowódcy szwadronu 16 pułku ułanów. Prowadził w Wielkopolsce rozpoznanie wpływu poparcia Hitlera przez zamieszkałych tu kolonistów niemieckiego pochodzenia. Wiosną 1939 roku, za namową Feliksa Zielińskiego z majątku Lubiń położonego nieopodal majątku Kierzkowo, odbył sentymentalno-rozpoznawczą podróż do Bradford w Anglii lobbując za poparciem Polski w ewentualnym konflikcie z Niemcami. Awans na stopień rotmistrza rezerwy (ustalił Łukasz Wolak), otrzymał 10 sierpnia 1939 roku. Przed wybuchem wojny na umiejętnościach członków Koła Związku Rezerwistów Trzemeszno-wieś oparł patrolowanie gminy, potem utworzył struktury formacji Obrona Narodowa Trzemeszna. Dowodził formacją do czasu opuszczenia miasta w nocy z 6 na 7 września 1939 roku. Wiadomo, że walczył w wojnie obronnej 1939, Armii Krajowej i powstaniu warszawskim 1944. Aresztowany po powstaniu, do końca wojny był więziony w obozach jenieckich. Po wyzwoleniu pozostał na emigracji. Otrzymał awanse, 1 października 1944 roku na stopień majora potwierdzony w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie w 1946 roku; w 1965 roku ze starszeństwem od 1 stycznia 1964 roku na stopień podpułkownika; w 1990 roku ze starszeństwem na rok 1964 przez Prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego na pułkownika. Zmarł 31 stycznia 1993 roku w Toronto, Kanada. Był odznaczany, patrząc chronologicznie, za POW Medalem Niepodległości; za wojnę 1920 Medalem za Wojnę 1918-1920. Polska Swemu Obrońcy; za AK Krzyż Armii Krajowej; za powstanie warszawskie Krzyżem Virtuti Militari V Klasy i Krzyżem Walecznych. Źródło: Urząd Miejski Trzemeszna, Rejestr Ślubu Urzędu Stanu Cywilnego na obwód wiejski Trzemeszno, B2, Rok 1939, Nr 37, data dzienna 29 sierpnia 1939 r. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 24 lipca 1928 r., Nr 11, s. 200, www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication?id=5335&tab=3, dostęp 13 września 2018 r.; Kazimierz Majewski, Rzut oka wstecz [w:] Kosynier. Tygodnik Informacyjno-Gospodarczy, nr 4 (56) z 8 stycznia 1939 r.; Z życia Koła Związku Rezerwistów Trzemeszno-wieś [w:] Kosynier..., nr 7 z 30 stycznia 1938 r. s. 3, nr 9 z 13 lutego 1938 r. s. 3, nr 31 z 1 lipca 1938 r. s. 3, nr 31 z 17 lipca 1938 r. s. 3; Zwycięstwo naszego Szwadronu Krakusów [w:] Kosynier..., nr 28 z 26 czerwca 1938 r. s. 3; Urszula Cynalewska, Trzemeszno w odrodzonym państwie (1919-1939) [w:] Dzieje Trzemeszna, red. Czesław Łuczak, Poznań 2002, s. 242, 249; Andrzej Leśniewski, II wojna światowa w Trzemesznie. Tom I. Wybuch wojny i pierwsze lata okupacji, Trzemeszno 2019, s. 34, 43, 48-49, 53-54, 58, 64, 79, 80, 108-114, 116-118, 127-129, 182, 187-188, 246, 292; Łukasz Wolak, Podpułkownik doktor inżynier Bolesław Zawalicz-Mowiński „Zawalicz”, „Gończ”, „Dyrektor”, „Stef”, „Witold” (1903-1993). Przyczynek do badań biograficznych oficera i działacza społeczno-politycznego [w:] Studia z dziejów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (1939-1947), red. Piotr Chmielow, Krzysztof A. Tochman, Rzeszów-Warszawa 2019, s. 435-476; fot. 1938 rok, pow. ze zbiorów rodzinnych p. Michała Nowaka.

Andrzej Leśniewski