Trzemeszeńska lista uczestników walk o niepodległość w 100. rocznicę Bitwy na przedpolach Warszawy #64

Pamięci bohaterów poległych i zmarłych w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 oraz walczących na kresach wschodnich 1919-1921. Lista uczestników walk o niepodległość nie pretenduje do całościowej. Zestawienia alfabetycznego na podstawie ksiąg metrykalnych i zasobów Muzeum Regionalnego w Trzemesznie dokonał dr Andrzej Leśniewski.

Franciszek Saj, urodzony 21 lutego 1886 roku (wskazanie WBH 3 lutego należy odrzucić) we wsi Więzownica, powiat Jarosław na Rzeszowszczyźnie. Syn Marcina i Marianny z domu Macieńko. Robotnik zmobilizowany podczas I wojny światowej walczył na froncie zachodnim. Przed 1918 rokiem wstąpił do armii gen. Józefa Hallera. Opanował 5 języków. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920. Walczył w Bitwie Warszawskiej. Kolega frontowy Bernarda Kuklińskiego. Prawdopodobnie jesienią 1920 roku został zdemobilizowany, osiadł w Trzemesznie i zamieszkał przy ulicy Stodolnej 1. W 1921 roku poślubił trzemeszniankę Stanisławę z domu Banaszak (1896-1979). Małżonkowie mieli czworo dzieci, Stefana, Zygmunta, Janinę i Mariannę. W okresie międzywojennym Franciszek Saj był członkiem Stowarzyszenia Weteranów b. Armii Polskiej we Francji Placówka Trzemeszno. Został odznaczony Odznaką Pamiątkową Armii Generała Hallera, tzw. Mieczami Hallerowskimi. Podupadł na zdrowiu, a podczas II wojny światowej niemiecki Sąd Obwodowy w Trzemesznie obwiniał go w marcu 1944 roku o niezgłoszenie nielegalnie pozyskanej przez syna żywności. Zmarł we śnie po powrocie do domu 24 stycznia 1945 roku. Spoczywa w rodzinnym grobowcu na cmentarzu parafialnym w Trzemesznie. Dwuletnia wtedy córka Marianna do dnia dzisiejszego nie pogodziła się ze stratą ojca. Źródło: Wojskowe Biuro Historyczne, Detale kartoteki personalno-odznaczeniowej. Rogowski Franciszek, https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=15&szufladka=SADO-ROMA, dostęp 31 maja 2021 r.; Archiwum Państwowe w Poznaniu, teka Polskie Partie Polityczne, Organizacje, Stowarzyszenie i Związki z lat 1841-1952, sygn. 295, mikrofilm nr 066468, k. 40, 45; APB Oddział Inowrocław, Amtsgericht Tremessen Sąd Obwodowy w Trzemesznie, sygn. 7/553/0, teka Akta Sprawy Nr 210, k. 18; wspomnienia córki Marianny Matacz z domu Saj wynotowane przez Dariusza Leśniewskiego, Trzemeszno 2020; Marianna Matacz, okolicznościowe wystąpienie, Trzemeszno, 19 sierpnia 2021 r.; www.GrobonetTrzemeszno.pl, Sektor F, Rząd 2, Grób 3, dostęp 14 sierpnia 2020 r.; fot. zbiory rodzinne udostępniła p. Marianna Matacz.