Gmina Trzemeszno

Jan Kiliński

Pamięć o Janie Kilińskim, urodzonym w Trzemesznie szewcu i bohaterze insurekcji kościuszkowskiej jest żywa. Trzemesznianie swojemu rodakowi ufundowali w 1919 roku epitafium w kaplicy św. Eufemii, w Bazylice pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Trzemesznie, jego imieniem nazwali centralny plac miasta, w marcu 1961 roku postawili pomnik, a w kwietniu 1964 roku został patronem największej w mieście szkoły podstawowej.

 

Przyszły bohater urodził się w 1760 roku na posesji przy ulicy Psiej w Trzemesznie, obecnie to ulica Gen. Henryka Dąbrowskiego. Nie znamy dokładnej daty, a w księdze parafialnej zapisano tylko datę chrztu Eodem anno 28 10-bris. Jan był dziesiątym synem murarza Augustyna Kilińskiego i jego żony Marcjanny. Przed nim na świat przyszli, Stanisław, Andrzej, Katarzyna, Baltazar, Marjanna, Barbara, Agnieszka, Józef i Rozalia. Przy porodzie najmłodszej Anny w 1764 roku zmarła matka. Osierocone dzieci wychowywała macocha Rozalia, którą Augustyn poślubił. Z tego związku Kilińscy mieli pięcioro dzieci, Antoniego, Annę, Katarzynę, Annę Elżbietę i Adalberta.

Edukację na poziomie elementarnym otrzymał w szkole przyklasztornej prowadzonej przez kanoników regularnych. Do terminu posłany został do mistrza szewskiego, właściciela jednego z wielu warsztatów w tym rzemieślniczym mieście. Dwunastoletni chłopiec był świadkiem wystąpień antypruskich spowodowanych roszczeniami terytorialnymi zaborcy. Trzemesznianie wykazali wtedy postawy patriotyczne. Podjęli zdecydowany opór wobec najeźdźcy, czym doprowadzili do pozostawienia miasta w granicach Rzeczypospolitej. Wydarzenia te niewątpliwie ukształtowały chłopca patriotycznie.

Młody Jan wyjechał do Poznania, gdzie kontynuował naukę rzemiosła pod okiem mistrza szewskiego Baltazara Kilińskiego. Skończywszy edukację u brata, dwudziestoletni Jan wyjechał do Warszawy. Czeladnik po ośmiu latach pracy podwyższył swoje kwalifikacje. Został mistrzem szewskim specjalizującym się w szewstwie damskim. Prowadził warsztat, poślubił Mariannę Rucińską, z którą miał kilkoro dzieci. Wiek dorosły osiągnęli Franciszek, Wawrzyniec, Agnieszka i Maria. Kupił kamienicę przy ulicy Szeroki Dunaj, powiększył warsztat, a w latach 1792-1794 był radnym Rady Miejskiej w Warszawie.

W 1793 roku przyłączył się do spisku powstańczego. W kwietniu 1794 brał czynny udział w insurekcji warszawskiej. Przewodził tłumom przy oswobadzaniu stolicy. Został przedstawicielem rzemiosła warszawskiego w Radzie Zastępczej Tymczasowej Księstwa Mazowieckiego oraz członkiem Rady Najwyższej Narodowej. Przeprowadził rekrutację i wyposażył powstańcze wojska. Mianowany przez Tadeusza Kościuszkę pułkownikiem milicji księstwa mazowieckiego objął dowództwo 20. regimentu piechoty. Walcząc w obronie Warszawy był dwukrotnie ranny.

Po upadku insurekcji został aresztowany przez prusaków w Poznaniu, gdzie miał nadzieje na wzniecenie powstania. Wydany Rosjanom trafił do twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony w 1796 roku z zakazem powrotu do Warszawy przystąpił do tajnego sprzysiężenia w Wilnie. Ponownie aresztowanego wywieziono w głąb Rosji, gdzie przebywał do 1798 roku. Gdy utworzono Księstwo Warszawskie włączył się aktywnie w życie miasta. W 1807 roku został radnym Rady Miejskiej w Warszawie i działał w magistracie. Po klęsce Napoleona pod Moskwą próbował formować oddział warszawskich rzemieślników dla wsparcia stacjonującego tu garnizonu. Francuzi poddali się bez walki, a Kilińskiego prewencyjnie aresztowali Rosjanie.

Gdy w 1811 roku zmarła żona Marianna, po rocznej żałobie poślubił Anastazję Jasieńską, z którą miał troje dzieci: Antoniego, Ignacego i Józefę.

Odszedł w otoczeniu najbliższych 28 stycznia 1819 roku w swoim mieszkaniu. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie przy ścianie kościoła pw. św. Karola Boromeusza. Po rozbudowie świątyni szczątki rajcy warszawskiego pułkownika Jana Kilińskiego znalazły się w obrębie świątyni.

 

Pozostawił po sobie dwie wersje pamiętników. Pierwszą napisaną w czasie niewoli carskiej wydano drukiem w 1830 roku. Wersję napisaną w latach 1814-1818 wydano drukiem w 1899 roku. Obie wielokrotnie wznawiano. Kiliński patronuje hufcom harcerskim, postawiono mu też liczne pomniki. Najbardziej znane, tworzące „tryptyk” monumenty znajdują się w Trzemesznie, gdzie bohater trzyma głownię szabli, we Lwowie, gdzie wyciągnął szablę z pochwy, i najsłynniejszy w Warszawie, gdzie podniósł oręż do walki w obronie stolicy.